Sıfır Bilgi İspatı (ZKP) Rehberi, Worldcoin'in Arkasındaki Anahtar

Sıfır bilgi ispatı ya da ZKP, bir bilginin (ör. bir işlemin) doğruluğunu, iddianın kendisi hakkında herhangi bir ayrıntı açıklamadan başka bir tarafa doğrulama yöntemidir. Bu kriptografik protokolde, "ispatlayıcı" olarak bilinen bir kişi, iddiasını "doğrulayıcı" olarak bilinen başka bir kişiye ispatlamalıdır. Bunu, kelimenin kendisini açıklamadan şifrenizi bildiğinizi ispatlayabilmek gibi düşünebilirsiniz.

Günlük hayatımızdaki çoğu ispat, kredi kartı bilgilerini veya kimlik numarası gibi bazı kişisel bilgilerin sunulmasını gerektirir. Bu kişisel bilgiler kötü niyetli insanlar tarafından kullanılabileceği gibi kötü amaçlı yazılımlar tarafından da çalınabilir. Kimlik hırsızlığı ve bir kişinin sesini ve yazı kalıplarını taklit edebilen insan görünümlü yapay zeka gibi risklerle birlikte, sıfır bilgi ispatı modern doğrulama sistemlerinin önemli bir parçası hâline geliyor.

ZKP fikri 1980'lerden bu yana kriptografide bilinen bir kavram olsa da kripto para dünyasındaki rolü sebebiyle daha yakın zamanlarda gündeme geldi. Peki, giderek daha birbirine bağlı bir hâle gelen kripto ve fintech ekosisteminde, kripto ideolojisinin temel taşı olan kullanıcı gizliliğine ve anonimliğine bağlılığı nasıl koruyacağız? Kullanıcılar için dünya çapında bir dijital kimlik sistemi oluşturmayı amaçlayan Worldcoin gibi iddialı kripto projeleri, gizliliği korumak ve aynı zamanda kullanıcıları, iddiaları ve işlemleri doğrulamak için sıfır bilgi ispatlarından yararlanıyor.

Sıfır bilgi ispatı nedir?

Verileri de koruyan etkili bir doğrulama sürecini gerçekleştirmek için sıfır bilgi ispatı şu özellikleri taşımalıdır:

1. Bütünlük: Doğrulayıcı, iddia doğru olduğu ve protokol her iki tarafça da takip edildiği sürece ispatı kabul edecektir.
2. Sağlamlık: İddia yanlış ise doğrulayıcıyı bunun doğru olduğuna ikna etmek neredeyse imkansız olmalıdır.
3. Sıfır İspat: İddianın doğruluğu dışında hiçbir bilgi doğrulayıcı tarafından bilinmemeli ya da keşfedilememelidir.

Sıfır bilgi ispatı nasıl çalışır?

Bir ZKP, ispatlayıcının bir ifadenin doğruluğuna, ifadenin gerçekte ne olduğunu açıklamadan ikna etmesini sağlar. En basit hâliyle bu, ispatlayıcı ve doğrulayıcı arasında, ikincisinin birincisini sorguladığı, ilgili bilgiler hakkında sorular sorduğu ancak tatmin olana kadar gizli verileri açıklamadığı çok sayıda etkileşim turlarını içerir. Fakat başka şekillerde çalışan farklı ZKP türleri de mevcuttur.

Sıfır bilgi ispatı türleri

İddiaları korumak ve doğrulamak için değişik yollar kullanan çeşitli ZKP türleri mevcuttur.

• Etkileşimli bir sıfır bilgi ispatı, ispatlayıcının ve doğrulayıcının süreci tamamlamak için genel olarak sigma protokolü olarak bilinen bir bağlılık-meydan okuma-yanıt formatında aktif olarak iletişim kurmasını gerektirir.
• Etkileşimli olmayan bir sıfır bilgi ispatı, doğrulayıcının ispatı tek bir adımda tamamlayabilmesi için bir yol sağlar.
• İstatistiksel bir sıfır bilgi ispatı, küçük bir hata olasılığı ile hesaplama sağlamlığı sunar. 
• Bilgi ispatı (PoK) olan bir sıfır bilgi ispatı, ispatlayıcının iddia hakkında belirli bir bilgiye sahip olduğunu göstermesini gerektirir.
• Kurşun geçirmez bir sıfır bilgi ispatı, büyük değer kümeleri için hızlı, gelişmiş bir protokoldür.
• ZK-SNARK (Sıfır Bilgi Öz Etkileşimsiz Bilgi Argümanı) paylaşılan bir anahtar ve "güvenilir kurulum" kullanır (katılımcılar rastgele değerler verirler).
• ZK-STARK (Sıfır Bilgi Ölçeklenebilir Şeffaf Bilgi Argümanı) yüksek enerji ek yüklerine sahip olmasına karşın, yukarıdakinin güven gerektirmeyen ve daha ölçeklenebilir bir versiyonudur.

Neden sıfır bilgi ispatlarına ihtiyacımız var?

ZKP'ler, gizlilik ve güvenlik sorunlarından koruyan doğrulama yapmak için bir yoludur. Örneğin kredi kartı işlemleri, finansal kuruluşlar ve hükümetler tarafından gözetime tabidir. Bu suçla mücadele için yapılsa da normal vatandaşları da verilerini kaybetme ya da gözetlenme riski ile karşı karşıya getirir.

Kripto paralar daha özel, eşler arasıda merkezî olmayan bir finansal sistem vadederken ZKP'ler de işlemlerin doğrulanırken anonim ve gizli kalmasına olanak sunarak bu alanda önemli bir rol oynamaktadır. Zcash (ZEC) gibi gizlilik odaklı kripto paralar yıllardır ve Worldcoin (WLD) gibi piyasaya yeni giren kripto paralar da kimlik doğrulama için ZKP'leri kullanıyor.

Kripto haricinde ZKP'ler şu alanlarda da kullanılmakta:

• Kimlik doğrulama sistemleri: Çevrimiçi veya kurumsal ağlar için daha yüksek bir güvenlik seviyesi sağlamak amacıyla kullanılır.
• Elektronik oylama sistemleri: Seçmenlerin kime/neye oy verdiklerini göstermeden oylarını kullanmalarını sağlar.
• Veri aktarımı: Hassas veriler (ör. sağlık bilgileri, şirket veya devlet sırları) ZKP'ler kullanılarak güvenli bir şekilde doğrulanabilir ve kimlik doğrulaması yapılabilir.
• CBDC'ler: Kullanıcı gizliliğini korurken finansal işlemleri güvenli bir şekilde denetlemek amacıyla kullanılır.

Blok zincirinde sıfır bilgi ispatları

ZKP'ler blok zinciri platformlarında popüler bir öğedir ancak başka projeler güvenliğin, ölçeklenebilirliğin ve uyumluluğun dengelenmesi amacıyla farklı ZKP türlerini tercih etmektedir. Örneğin Ethereum (ETH), ölçeklenebilirliği ve zincirler arası uyumluluğu artırmak amacıyla rollup süreçlerinde ZKP'leri kullanır.

Uluslararası işlemler için dijital kimlik konseptiyle kripto topluluğunda hem heyecan hem de bazı şüpheler yaratan Worldcoin, böyle bir senaryoda kullanıcı gizliliğinin, veri güvenliğin ve güvenli denetimi korumanın tek yolu olarak ZKP'leri doğru bir şekilde tarif etti.

Yani esas olarak gizlilik, mahremiyet ve güvenlik konularında ciddi olan her blok zinciri projesi bir tür ZKP kullanacaktır.

Sıfır bilgi ispatlarının dezavantajları nelerdir?

Blok zincirindeki diğer işlemler gibi ZKP'ler de, özellikle karmaşık ispatlar söz konusu olduğunda, önemli miktarda bilgi işlem kaynağı tüketebilir. Bu bilgi işlem faaliyeti, blok zincirinde süreçleri yavaşlatabilir ya da enerji tüketimini artırarak kripto paraların korkulu rüyası olan klasik ölçeklenebilirlik sorununu daha da derinleştirebilir. Ayrıca, kullanılmaları için gerekli bilgi işlem ve kriptografi bilgilerine yönelik uzmanlık eğitimi gerektirir, bu sebeple çok sayıda şirketin ZKP'leri kullanmaları için ihtiyaç duydukları uzmanlara erişimi olmayabilir.

ZKP'lere karşı diğer eleştiriler, üst düzey mahremiyet yüzünden suçluların yetkililerden gizlenmelerinin kolaylaşabileceğine işaret etmektedir. Hükümetler ve finansal kuruluşlarla iş birliği yapmak isteyen blok zinciri projeleri için bu ciddi bir engel teşkil edebilir.

Sonuç olarak, ZKP'lerin kullanılıp kullanılmayacağı ve hangilerinin kullanılacağı, bir blok zincirinin diğer endişelerden ziyade gizliliğe olan sadakatine bağlıdır. İşlemler için blok zinciri kullanıyor ve anonimliğe değer veriyorsanız, ZKP'ler tercih ettiğiniz kripto parayı seçerken dikkat etmeniz gereken önemli bir unsurdur.

StormGain ile kripto paranın heyecan verici dünyasına güvenli ve kolay bir erişim sağlayın!

İster blok zinciri dünyasına yeni girmiş isterse deneyimli bir kripto yatırımcısı olun, StormGain kripto almak ve yatırım yapmak için kullanılan hepsi bir arada platformların en iyisidir. Kullanımı kolay bir akıllı telefon uygulaması olarak ya da web üzerinde kullanılabilen StormGain, 55'den fazla en iyi kripto para birimi, tokenize hisse senetleri ve kripto endeksleri dahil olmak üzere kripto piyasasına düşük komisyon oranlarıyla 7/24 erişim sağlamaktadır. Canlı yatırım sinyalleri, güvenli dijital cüzdanlar, kripto varlıklarına ilgi ve hatta entegre bir Bitcoin bulut madencisi gibi kullanışlı özellikler StormGain yatırımcılarının piyasada akıllıca yatırım yapmalarına ve kârlarının çoğunu ellerinde tutmalarına olanak sağlar.

Henüz bir StormGain kullanıcısı değil misiniz? Şimdi kaydolun sadece saniyeler içinde kripto para piyasasının sizin için neler yapabileceğine şahit olmak için bir demo hesabı deneyin!